Περί δημίων ο λόγος...

Ένα πολύ σημαντικό θέμα το οποίο σχετίζεται άμεσα με τη θανατική ποινή (αλλά σπάνια εξετάζεται) είναι οι εκτελεστές, οι άνθρωποι δηλαδή που είναι υπεύθυνοι για τις εκτελέσεις. Είναι ένα ζήτημα που θέσαμε με τη Daizy, και που μας απασχολεί ιδιαίτερα.

Τι μπορούμε να πούμε λοιπόν για τους εκτελεστές;

Συνήθως, σε μια τέλεση θανατικής ποινής συμμετέχουν οι αστυνόμοι, υπεύθυνοι για την ασφάλεια του θανατοποινίτη, ο ιερέας, διάφορες άλλες αρχές, και το ένα και μοναδικό άτομο που πατάει το κουμπί για να δράσουν οι ενέσεις, το άτομο που κατεβάζει τον διακόπτη για να σταλεί ρεύμα στην ηλεκτρική καρέκλα, το άτομο που τραβάει τη σκανδάλη και αφαιρεί τη ζωή κάποιου.

Αν μπορούσαμε να μιλήσουμε με έναν από αυτούς τους ανθρώπους, θα μας έλεγαν όλοι το ίδιο πράγμα: "Αυτό που κάνω είναι μια δουλειά. Δεν σκοτώνω εγώ κανέναν. Απλά εκτελώ εντολές άλλων."

Την ευθύνη για την αφαίρεση μιας οποιαδήποτε ζωής ποιος την φέρει; Αυτός που κρατάει το όπλο της δολοφονίας; Αυτός που έδωσε την εντολή; Αυτός που κοιτάζει παθητικά χωρίς να προσπαθεί να τη σταματήσει; Όλοι εμείς που βλέπουμε αλλά κάνουμε σα να μην είδαμε τίποτα; Οι ένορκοι, οι δικαστές, ο ίδιος ο εγκληματίας; Ποιος ελέγχει τη ζωή και τη διαχείρισή της; Ποιος είναι τόσο ανώτερος ώστε να έχει το απόλυτο λέγειν πάνω στη διαβίωση (ή μη) κάποιου;

Μήπως μπαίνουμε σε έναν φαύλο κύκλο απόδοσης ευθυνών; Ο εισαγγελέας θα πει "Δεν είμαι εγώ ο δολοφόνος. Εγώ απλά παρουσίασα τα γεγονότα." Οι ένορκοι θα πουν "Δεν είμαστε εμείς οι δολοφόνοι. Άλλοι μας έθεσαν υπεύθυνους να κρίνουμε." Ο δικαστής θα πει "Δεν είμαι εγώ ο δολοφόνος. Απλά εφαρμόζω τους νόμους όπως μου έχουν δοθεί." Οι νομοθέτες θα πουν "Δεν είμαστε εμείς οι δολοφόνοι. Εμείς ακούμε τη λαϊκή βούληση και δρούμε σύμφωνα με αυτή." Η κοινωνία θα πει "Δεν είμαστε εμείς οι δολοφόνοι. Ο εκτελεστής είναι." Και ο εκτελεστής θα πει "Δεν είμαι στ'αλήθεια εγώ ο δολοφόνος, εγώ ακολουθώ τις διαδικασίες και το νόμο."

Την ευθύνη την έχει φυσικά ο δολοφόνος, ο οποίος δημιούργησε εξαρχής το δίλημμα. Πόσο περίπλοκη είναι αυτή η κατάσταση πραγματικά; Αντί για δικαίωση, δεν νιώθουμε πάλι αδύναμοι μπροστά σε έναν νομιμοποιημένο δολοφόνο; Κάποιος δηλαδή μπορεί να σκοτώνει χωρίς να τιμωρείται ως αποτέλεσμα κάποιου άλλου που σκότωσε αλλά πρέπει να τιμωρηθεί;

Ο εκτελεστής άραγε δεν αποκτηνώνεται; Δεν χάνει την ανθρωπιά του κάποια στιγμή; Όλοι στην αρχή είναι διστακτικοί αλλά μετά συνηθίζουν. Παίρνουμε λοιπόν το φυσικό νόμο στα χέρια μας, με το να αφαιρέσουμε τη ζωή κάποιου πριν την ώρα του φυσικού θανάτου του, αλλά παράλληλα "σκοτώνουμε" και έναν αθώο, αφού καταστρέφουμε την ανθρωπιά του εκτελεστή και των λοιπών εμπλεκόμενων.

Ναι, κάποιος πρέπει να κάνει αυτή τη δουλειά. Με ποιο τίμημα όμως; Και γιατί να πρέπει;

Η τέλεση ενός εγκλήματος δείχνει ξεκάθαρα ότι κάτι έχει πάει στραβά με την κοινωνία μας. Δεν είναι όμως μεγαλύτερη διαστροφή να συναινούμε στην αφαίρεση ζωής, έστω και μιας ζωής που λίγη ηθική αξία έχει και που δεν προσφέρει τίποτα στην κοινωνία; Δεν θα έπρεπε να βρούμε άλλους τρόπους να αποτρέψουμε πρώτα απ'όλα τα εγκλήματα, και στην συνέχεια να τιμωρούμε τους εγκληματίες, μέσα στα πλαίσια όμως της ανθρώπινης φύσης μας;

Άραγε πόσο απελπισμένος πρέπει να είναι κάποιος για να γίνει εκτελεστής, δήμιος; Πόσο διεστραμμένος πρέπει να είναι για να ζει με την πλήρη επίγνωση των πράξεών του; Ναι, κάποιος έδωσε την εντολή. Ναι, η κοινωνία είναι αυτή που ζητάει δικαίωση.

Η κοινωνία είναι συχνά μια ανορθολογική μάζα. Οι νομοθέτες φτιάχνουν τέτοιους νόμους για να σωπάσουν τη λαϊκή κατακραυγή. Οι πολιτικοί τους δέχονται γιατί φοβούνται να πάνε ενάντια σε μια "παράδοση" της κοινωνίας τους (ή γιατί είναι η εύκολη λύση). Οι εισαγγελείς κάνουν αυτό που πρέπει να κάνουν, που έχουν ορκιστεί ότι θα κάνουν. Οι δικαστές κρίνουν με βάση τα δεδομένα που τους δίνονται, έχοντας επίγνωση ότι τους βλέπουν και τους κρίνουν όλοι. Ο εκτελεστής είναι ο τελευταίος τροχός της άμαξας.

Η τέλεση της θανατικής ποινής είναι μια πράξη αποτρόπαια (αν μπορέσουμε να τη δούμε ως πράξη αυτή καθ' αυτή, χωρίς να προσωποποιούμε, δολοφόνους και εγκλήματα), η οποία όμως αποχρωματίζεται και χάνει την βάναυση πλευρά της όσο προχωράμε πιο πέρα σε αυτή την αλυσίδα. Έτσι, ο εκτελεστής δεν είναι δολοφόνος. Ούτε ο εισαγγελεάς, ούτε ο δικαστής, ούτε οι ένορκοι, ούτε οι νομοθέτες, ούτε οι πολιτικοί (εντάξει, τρόπος του λέγειν). Δολοφόνοι είμαστε όλοι εμείς που έχουμε δεχτεί την υπονόμευση της ανθρώπινης ζωής σε κάτι τόσο ασήμαντο ώστε να το αφαιρούμε χωρίς ενδοιασμούς.

Δε θα ήταν όλα καλύτερα αν μπορούσαμε να σεβαστούμε τον άλλο ως άνθρωπο και οντότητα; Ναι, το έγκλημα είναι στη φύση μας. Το γιατί όμως τελείται αυτό, και πώς το δεχόμαστε εμείς ως κοινωνία είναι κάτι που μπορούμε να το ελέγξουμε.

Οι εκτελεστές είναι απλά μια παράπλευρη απώλεια...

Μια ταινία...

Η θανατική ποινή είναι ένα θέμα που δεν έχει ξεφύγει από το Hollywood και τον κινηματογράφο.

Μια ταινία που έχει παρουσιάσει πολύ καλά το θέμα της θανατικής ποινής είναι το "Dead Man Walking", του 1996 με την Susan Sarandon και τον Sean Penn. Η ταινία αυτή παρουσιάζει έναν δολοφόνο, τον Sean Penn, ο οποίος κατηγορείται για το βιασμό και τη δολοφονία δυο εφήβων. Μια μοναχή, η Susan Sarandon συναντάει τον εγκληματία ο οποίος πρόκειται να εκτελεστεί σε λίγο καιρό και αποφασίζει να τον βοηθήσει προσφέροντάς του δικηγορική υπεράσπιση και ψυχολογική υποστήριξη. Η ίδια συναντάει πολλά εμπόδια, και από τις οικογένειες των θυμάτων αλλά και από τον κοινωνικό περίγυρο ο οποίος εναντιώνεται σε αυτή της την ενέργεια. Παράλληλα, καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας, ο εγκληματίας αρνείται να δεχτεί την ενοχή του, κατηγορώντας τον συνέταιρό του. Μόνο όταν πλησιάζει η στιγμή της εκτέλεσής του, παραδέχεται πλήρως την ενοχή του και ζητάει εξιλέωση των πράξεών του.

Αυτό που με εντυπωσίασε πιο πολύ σε αυτή την ταινία είναι ο τρόπος με τον οποίο σκιαγραφείται η ψυχολογία του θανατοποινίτη. Αρνείται να δεχτεί ότι πρόκειται να εκτελεστεί, προσπαθεί να αποτρέψει αυτή την πράξη με κάθε τρόπο, κατηγορεί κάποιον άλλο για τα δικά του εγκλήματα, ενώ στο τέλος καταλαβαίνει ότι η μόνη σωτηρία είναι η σωτηρία της ψυχής του, και έτσι ζητάει συγχώρεση από τις οικογένειες των θυμάτων, με την ελπίδα ότι αν μη τι άλλο, η θανάτωσή του θα τους φέρει την ψυχική ηρεμία που ζητούν.

Ακόμα είναι πολύ ενδιαφέρουσα η παρουσίαση των οικογενειών. Φυσικά επιθυμούν την εκτέλεση του εγκληματία και πιστεύουν ότι μόνο μέσα από αυτήν θα μπορέσουν να ηρεμήσουν και οι ίδιοι και οι ψυχές των παιδιών τους. Δεν γνωρίζουμε κατά πόσο μπόρεσαν να συνεχίσουν τη ζωή τους μετά την εκτέλεση του δολοφόνου. Αυτό που βλέπουμε όμως είναι τον έναν από τους δύο πατεράδες να αλλάζουν γνώμη στην πορεία και να τάσσονται ενάντια στην εκτέλεση. Μάλιστα, αποφασίζει να χωρίσει με την γυναίκα του, γιατί όπως λέει "έχουν διαφορετικούς τρόπους να χειρίζονται το θάνατο του γιου τους".

Η τελευταία σκηνή της ταινίας, όπου πραγματοποιείται η εκτέλεση είναι συγκλονιστική. Ο αγέρωχος εγκληματίας λυγίζει και ζητάει αγάπη.
Τα τελευταία λόγια του είναι ανατριχιαστικά:
"Κύριε Ντελακρουά (ο πατέρας ενός από τα παιδιά) δε θέλω να φύγω από αυτόν τον κόσμο έχοντας μίσος στην καρδιά μου. Ζητώ τη συγχώρεση σας για ό,τι έκανα. Ήταν τρομερό αυτό που έκανα, να σας πάρω τον γιο σας. Κύριε και κυρία Πέρσι (οι άλλοι δύο γονείς) εύχομαι ο θάνατός μου να σας φέρει κάποια ανακούφιση. Θέλω να σας πω...η δολοφονία είναι κακό πράγμα. Όποιος και αν την κάνει. Είτε είμαι εγώ, είτε όλοι εσείς, είτε η κυβέρνησή σας."

Μπορείτε να δείτε αυτή τη σκηνή τώρα:

Πιστεύω ότι η ταινία αυτή σκιαγραφεί την ψυχολογία των περισσότερων εγκληματιών πριν την εκτέλεσή τους. Όσο σκληροί και να είναι, σίγουρα λυγίζουν όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με τον θάνατο. Άραγε νιώθουν τότε πραγματική μετάνοια;